Emerytura w Norwegii – ile będzie wynosić? Milion koron czy może mniej niż na przeżycie? Czy można przejść na emeryturę wcześniej niż w 67 roku życia? Co stanie się, jeśli wyprowadzisz się z Norwegii?
Jeśli pracujecie lub pracowaliście w przeszłości w Norwegii, prędzej czy później zetkniecie się z tematem norweskich emerytur.
- Komu się należy norweska emerytura?
- Kiedy się należy?
- Jakiej będzie wysokości?
- Czy można a także czy opłaca się przejść na wcześniejszą emeryturę?
Jak w ogóle poradzić sobie z tym tematem i co nas, pracowników z Polski, czeka na emeryturze?
Praca w Norwegii = emerytura w Norwegii?
Emerytura w Norwegii przysługuje, jeśli byliście członkami norweskiego systemu ubezpieczeń Folketrygden minimum 5 lat.
Jak to wygląda w praktyce?
Otóż sytuacja wygląda lepiej niż na pierwszy rzut oka się wydaje. Okres członkowski w Norwegii można bowiem połączyć z okresm lub okresami również w innych krajach członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Oznacza to, że do norweskiej emerytury liczy się także okres członkowski we wszystkich krajach unijnych, a także w krajach EFTA czyli Islandii, Lichtensteinie, Szwajcarii.
Aby skorzystać z takiego połączenia okresów, należy mieć przynajmniej rok okresu czlonkowskiego w Norwegii.
To nie wszystko. Jeśli w przeszłości byliście członkami systemu ubezpieczeń w niektorych krajach spoza EOG, może się okazać, że i tu da się połączyć ten okres wraz z okresem członkowskim w Norwegii. Obecnie Norwegia ma zawarte umowy o zabezpieczeniu społecznym z
- Wielką Brytanią
- i Irlandią Północną,
a także
- Australią,
- Bośnią i Hercegowiną,
- Chile,
- Czarnogórą,
- Kanadą,
- Indiami,
- Izraelem,
- Quebekiem,
- Serbią
- i Turcją.
Emerytura w Norwegii – stary i nowy system
Norweski system emerytalny nie jest może najbardziej przejrzysty, ale nawet dziś można względnie precyzyjnie określić wysokość przyszłej emerytury.
W starym systemie emerytalnym emeryturę stanowią dwa świadczenia:
- emerytura gwarantowana [grunnpensjon], należna wszystkim,
- emerytura dodatkowa [tilleggspensjon], której wysokość związana jest z osiąganym przez podatnika dochodem.
Osoby z niskim świadczeniem lub bez emerytury dodatkowej są uprawnione do otrzymania dodatku do emerytury do wysokości aktualnie obowiązującej minimalnej emerytury. Wysokość tego świadczenia zależy również od stanu cywilnego danej osoby oraz sytuacji emerytalnej i dochodowej współmałżonka.
Z kolei nowy system emerytalny składa się z dwóch części:
- emerytury dochodowej [inntektspensjon] uzależnionej od dochodów zawodowych,
- emerytury gwarantowanej [garantipensjon] niezależnej od dochodów.
Jakie jeszcze elementy wchodzą w skład norweskie emerytury?
Gwarantowana emerytura – czyli ile na pewno się należy?
W starym systemie emerytalnym emerytura składa się z niezależnej od dochodów emerytury minimalnej, specjalnego dodatku i dodatkowego świadczenia, zależnego od dochodu.
Aby być uprawnionym do pełnej emerytury minimalnej, należy mieć co najmniej 40 lat członkostwa w systemie. Prawo do pełnej emerytury minimalnej nabywa się w wieku 67 lat.
Dalej: wysokość emerytury minimalnej zależy od tego, czy pozostajesz w związku małżeńskim oraz od dochodów współmałżonka. Wysokość tego świadczenia jest przeliczana co roku, w ślad za zmianami kwoty podstawowej Grunnbeløpet.
Definicja Grunnbeløpet – to kwota podstawowa (G), która od 1 maja 2023 r. wynosi 118 620 NOK. Używana do obliczania wielu płatności NAV. Kwota jest aktualizowana 1 maja każdego roku i jest ustalana przez Storting po rozliczeniu ubezpieczenia społecznego.
Minimalny poziom emerytury od 2022 do dziś wzrósł o 8,54 procenta. Dla osób urodzonych przed 1953 rokiem, stawki świadczeń wyglądają następująco:
- 187 801 (stawka niska) rocznie dla osób zamieszkujących ze współmałżonkiem
- 217 359 (stawka zwykła) jw
- 228 726 (stawka wysoka) jw
- 257 040 (specjalna stawka dla samotnych emerytów i rencistów)
- 356 021 (stawka dla osób utrzymujących współmałżonka w wieku powyżej 60 lat i uprawnionych do dodatku na współmałżonka.
To, jaka stawka będzie przysługiwać, zależy od kilku zmiennych, dotyczących sytuacji współmałżonka.
Dla osób urodzonych w latach 1954-1962 stawki regulowane są inaczej:
Obowiązkowa emerytura pracownicza (OTP) [Obligatorisk tjenestepensjon]
Obligatorisk tjenestepensjon to część świadczenia, wynikającego z zobowiązań pracodawcy wobec pracownika oraz wobec systemu emerytalnego.
Pracodawca jest zobowiązany do odprowadzania min. 2% od kwoty wynagrodzenia pracownika brutto do kwoty 12G (Grunnbeløpet) jeśli zatrudnia:
- co najmniej dwie osoby, które mają czas pracy i wynagrodzenie równe 75% lub więcej pełnego etatu,
- co najmniej jednego pracownika, nie posiadajcego udziału własnościowego w przedsiębiorstwie, którego czas pracy i wynagrodzenie w przedsiębiorstwie wynoszą co najmniej 75% etatu,
- osoby, z których każda ma czas pracy i wynagrodzenie co najmniej 20% pełnego etatu i które łącznie wykonują pracę odpowiadającą co najmniej dwóm osobolatom.
Dodatkowo – emerytura kontraktowa
Avtalefestet pensjon (AFP) czyli emerytura kontraktowa – to element systemu emerytalnego, który może powiększyć twoją emeryturę, pod warunkiem, że pracownik zatrudniony jest/był w przedsiębiorstwie, w którym obowiązuje układ zbiorowy.
Pracownik upoważniony do świadczenia musi oczywiście osiągnąć odpowiedni wiek i posiadać wymaganą ilość lat składkowych.
Obecnie wiek wymagany do osiągnięcia prawa do AFP to minimum 62 lata.
Minimalny wymagany okres składkowy wynosi 10 lat.
Wysokość AFP – w skrócie – zależy od wysokości dochodów w ostatnich latach pracy. Im wyższy dochód, tym wyższa emerytura. Średnia kwota emerytury AFP wynosi około 66% średniego dochodu z ostatnich trzech lat przed osiągnięciem uprawnień do odbioru świadczenia.
Ale tu sprawa nie jest prosta, a temat w rzeczywistości jest bardzo skomplikowany, co oznacza, że AFP nie przysługuje wszystkim.
Czy pamiętacie polskie OFE?
Kto pamięta z polskiej reformy emerytalnej z 1999 roku założenia dotyczące I, II (OFE) i III filaru (dobrowolne oszczędności w programach pracowniczych lub indywidualnych)? Jeśli pamiętacie, ta wiedza może się wam teraz przydać.
W Norwegii w 2017 r. wprowadzono program „Indywidualne oszczędzanie na emeryturę”. To połączenie II i III filaru – wpłaty dobrowolne, ale możliwe do wypłaty dopiero po określonym czasie. Najbliższe jest obecnemu polskiemu IKE.
Program ten pozwala co roku odłożyć na emeryturę dodatkowo do 15 tysięcy NOK , które odliczane są od dochodu. Przyszły zysk z tej inwestycji zwolniony jest z podatku. Również w razie śmierci podatnika kwota odłożona w ten sposób jest zwolniona z podatku spadkowego. Konto IPS jest oferowane przez prywatne banki i instytucje finansowe.
Wypłaty z konta IPS można rozpocząć najwcześniej od 62 roku życia, chyba że podatnikowi przysługuje renta inwalidzka – wtedy z oszczędności można skorzystać wcześniej.
Czy to znaczy, że 62 lata to wiek emerytalny?
Na emeryturę w Norwegii można przejść już w wieku 62 lat. Jest to możliwe jednak tylko wtedy, gdy podatnik ma wypracowaną emeryturę gwarantowaną, taką jaką powinien otrzymać w wieku 67 lat.
Nawet jeśli ta emerytura się należy, warto przemyśleć, czy nie przepracować kolejnych 5 lat, by podnieść wysokość swojej przyszłej emerytury.
A co, jeśli swój czas na emeryturze chcecie spędzić w Polsce i skorzystać z dorobku lat pracy w Norwegii jako dodatku do polskiego świadczenia? Tak, to możliwe już w wieku 62 lat.
Mogliście spotkać z informacjami, że w takim wypadku NAV trzeba będzie pytać o zgodę na takie rozwiązanie. Mamy dobrą wiadomość – nie trzeba pytać. Pomiędzy Polską a Norwegią jest zawarta odpowiednia umowa regulująca tę kwestię.
OK, ale jak długo trzeba pracować w Norwegii na godną emeryturę?
W skrócie: pełna emerytura przysługuje po 40 latach pracy. Przy krótszym stażu w Norwegii emerytura będzie po prostu niższa. Do tego trzeba wziąć pod uwagę stan cywilny podatnika oraz wszystkie wypracowane dodatki, o których mowa wyżej.
Dla polskich pracowników emigracyjnych ważne jest przeliczanie wysokości kompletnej emerytury w kontekście norweskiego stażu pracy.
Ważne – jeśli liczycie w przyszłości na spokojne życie norweskiego emeryta, nie ukrywajcie dochodów, nie dawajcie się namawiać pracodawcom na rozliczenia pod stołem, dbajcie o ciągłość zatrudnienia.
Analizę planu emerytalnego możecie zamówić u nas i obliczyć wysokość przyszłej emerytury z systemu. Być może jest jeszcze czas, by przemyśleć wiek przejścia na emeryturę i ewentualne dalsze oszczędności, które pomogą na emeryturze żyć dostatnio.
Zdjęcie Gaspard Delaruelle z Pixabay.